Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ӗнер, юпан 10-мӗшӗнче «Юрма» агрохолдингӑн пуҫлӑхӗпе Владимир Ермолаевпа тӗл пулнӑ. Михаил Васильевич агрохолдинга паянхи уявпа, Ял хуҫалӑхӗнче тата тирпейлекен промышленноҫра ӗҫлекенсен кунӗпе саламланӑ. Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацийӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗлпулура агрохолдингӑн кулленхи ӗҫ-хӗлне тата малашлӑх плансене сӳтсе явнӑ. Владимир Ермолаев уйӑх каялла уҫнӑ инкубатор ӗҫӗ пирки каласа кӑтартнӑ. Ӑна уҫма, сӑмах май, Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ. «Пӗрремӗш чӗпӗсем тухрӗҫ. Талӑксерен 60 грамм ӳт хушаҫҫӗ», — каласа кӑтартнӑ Владимир Ермолаев.

Владимир Ермолаев ӳлӗмрен сысна та тытма пуҫласшӑннине пӗлтернӗ. Агрохолдинг ертӳҫи пирки каласан вӑл Шупашкарти чӑлхапа трикотаж хапрӑкне, Етӗрнери тата Муркашри кирпӗч савучӗсене, «СУОР» предприятие ертсе пырать. Юлашкинчен каланинче тӑрӑшакансем ӗҫ укҫи вӑхӑтра илейместпӗр тесе нумаях пулмасть кӑмӑлсӑрланнине те палӑртнӑччӗ. Владимир Ермолаев ун чух ҫынсене йывӑрлӑх пурин те пур тесе каланӑччӗ.

Халӗ пахча сезонӗ вӗҫленчӗ ӗнтӗ. Анчах Ҫӗмӗрле районӗнчи Эскетен ялӗнсе пурӑнакан Василий Кадиков халӗ те пахчара чакаланать.

Вӑл ешӗл пахча ҫимӗҫ ӳстерессипе услам тума шутланӑ. Василий Кадиков тӑпрана ӑшӑ япалапа хуплать. Кӗҫех унта симӗс сухан шӑтӗ.

Арҫын ҫак ӗҫе нумаях пулмасть пуҫӑннӑ. Унччен вӑл ӗҫ тупайман. Кун хыҫҫӑн вӑл хӑй услам тума шутланӑ. Малтан бизнес-план хатӗрленӗ. Ӗҫе пуҫӑнаканскере патшалӑх 58 пин тенкӗ уйӑрса панӑ. Унпа вӑл теплица туяннӑ.

Халӗ Василий кашни ҫулах симӗс сухан, петрушка, укроп ӳстерет, ҫуркунне хӑяр лартать. Услам ҫемйине тӑрантармалӑх ҫитет тет вӑл.

Ешӗл пахча ҫимӗҫе вӑл юпа уйӑхӗнчен пуҫласа акачченех пухать. Ҫынсем туянаҫҫӗ. Ҫулла вӑл вӗсене сутмасть, теплицӑна юсать.

Василий Кадиков каланӑ тӑрӑх, сухан 16 градус ӑшӑра та лайӑх ӳсет. Теплицӑна вӑл газпа ӑшӑтать. Халӗ вӑл 40 сотка ҫӗр ҫинче ӳстерет. Ӑна пысӑклатасшӑн мар вӑл, ӗҫӗ капла та ҫитет.

Вӑрнар районӗнче ҫӗнӗ ферма хута яраҫҫӗ. Ӑна Швеци технологийӗпе тӑваҫҫӗ. Выльӑх-чӗрлӗх фермине 1000 пуҫ ӗне валли тӑвӗҫ. Ҫапла майпа ялта халӑх валли ӗҫ вырӑнӗсем те пулӗҫ.

Халӗ унта тӑррине витеҫҫӗ. Фермӑна кӑҫал ака уйӑхӗнче тума тытӑннӑ. Чӳк уйӑхӗнче кунта ӗнесене яма палӑртаҫҫӗ. Ҫӗнӗ комплекс виҫӗ корпусран пулӗ: ӗне витисем тата сумалли зал.

Чӑннипе, ӗне фермине Словакире пӑхнӑ. Унта ун пеккисем нумай. Вӗсенчен тӗслӗх илсе вӑрнарсем те унашкаллине тӑвасшӑн.

Ферма Вӑрнарти аш-какай комбиначӗн пулӗ. Ӑна хӑтлӑ тума тӑрӑшаҫҫӗ. Ӗнесене автоматика мелӗпе шӑварӗҫ. Урай ӑшӑтакан кавирсем те пулӗҫ. Ӗнесене кӑкармасӑр усрасшӑн.

Ӗнесем хӑйсемех пырса ҫийӗҫ. Фермӑна хута ямашкӑн 200 миллион тенкӗ тӑкаклаҫҫӗ. Ӑна ҫӗнӗ технологисемпе туса сӗт суса илессине икӗ хут ӳстерме палӑртаҫҫӗ. Предприяти 2013 ҫулта та Европа технологийӗсемпе усӑ курса ферма хута янӑ. Унта халӗ сумалли 1100 ӗне пур, ҫулталӑк вӗҫне вӗсен йышне нумайлатма палӑртнӑ.

Элӗк районӗнчи пӗр хуҫалӑхра ферма уҫӑлнӑ. Ӑна вырӑнти ЯХПК укҫи-тенкипе хута янӑ.

Ферма Элӗк районӗнчи Анатри Юлӑш ялӗнче хута кайнӑ. Вӑл — «Новый путь» (чӑв. Ҫӗнӗ ҫул) ЯХПКн. Фермӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫнӑ.

Элӗк район администрацийӗн сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, выльӑх-чӗрлӗх тытмалли фермӑна ҫулталӑкра туса пӗтернӗ. Никамран та пулӑшу кӗтмен вӗсем — ял хуҫалӑх предприятийӗн укҫипех хута янӑ.

Фермӑна ҫур ҫула ҫитмен выльӑх-чӗрлӗхе тытма тесе тунӑ. Унта 100 пуҫ вырнаҫмалла.

Ферма ҫӗнӗ йышшиех ӗнтӗ. Ӗлӗк чылай ӗҫе алӑпа тунӑ пулсан халӗ нумайӑшне техника пурнӑҫлать. Ҫӗнӗ фермӑра та чылай ӗҫе ял хуҫалӑх техники тӑвать.

Сӑмах май, хуҫалӑх Элӗк районӗнче чи малта пыраканнисен йышӗнче. Унта ҫулсерен 1–2-шер ферма хута яраҫҫӗ.

Чӑваш Енре кӑҫал ял хуҫалӑхӗ епле аталаннине пӗтӗмлетнӗ. Пӗтӗмӗшле илсен, республикӑра туса кӑларнӑ продукци ӳснӗ.

Ку кӑтартусем — Чӑвашстат кӑҫалхи кӑрлач-ҫурла уйӑхне пӗтӗмлетнисем. Кӑтартупа килӗшӳллӗн ял хуҫалӑхӗнче туса кӑларнӑ продукци 22,4 миллиард тенкӗпе танлашнӑ.

Кӑҫал республикӑра чӑх тата выльӑх-чӗрлӗх какайне 66,7 тонна туса илнӗ. Ку, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 12,6 процент нумайрах.

Кӑҫал Чӑваш Енре 305,7 тонна сӗт суса илнӗ. Ку пӗлтӗрхи кӑрлач-ҫурла уйӑхӗсемпе танлаштарсан 0,7 процент нумайрах. Вӑтамран пӗр ӗнерен 3429 литр сӗт суса илнӗ. Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, ку 4,4 процент нумайрах.

Хӑш-пӗр хуҫалӑхсем вӑй илсе аталанма тӑрӑшаҫҫӗ. Халӗ фермерсем те пур, вӗсене патшалӑх пулӑшать. Ку, паллах, республика экономикине витӗм кӳрет. Вӑрнар районӗнчи «Кульцав» агрофирмӑра ӗнесен витине ҫӗнетес ӗҫ пырать. Ӑна тумашкӑн 3,5 миллион тенкӗ тӑкакланӗ.

Ӗне витинче бетон урай тӑвасшӑн. Унтан ӗнесем тӑракан вырӑнта ҫемҫе урай сарасшӑн. Ку хальхи технологипе килӗшӳллӗн пулӗ. Урай ҫирӗп, ӑшӑ пулать, ӑна тасатма та лайӑхрах.

Витере чылай ӗҫе тума палӑртнӑ. Унта ҫӗнӗ чӳречесем лартнӑ. Поликарбонатран тунӑскер шалти микроклимата кирлӗ шайра тытма пулӑшӗ. Вӑл ҫутӑ лайӑх кӗртет, хӗлле вара ӑшӑ тытать.

Ҫӗнетнӗ ӗне витине ҫитес вӑхӑтра хута ярӗҫ. Унта сӑвакан 200 пуҫ пулӗ. Хуҫалӑх шултра мӑйракаллӑ выльӑх тӑракан тепӗр витене те ҫӗнетесшӗн.

Елчӗк районӗнчи ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе фермерсем пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене пуринчен малтан тенӗ пек вырса пӗтернӗ. Унта тухӑҫ гектар пуҫне вӑтамран 22,7 центнер тухнӑ. Пӗтӗмпе унта пӗрчӗллисемпе пӑрҫа йышшисем 20,6 пин гектар йышӑнаҫҫӗ.

Планпа палӑртнӑ лаптӑка республикӑри ытти чылай районтан маларах вырса пӗтернӗ муниципалитета правительство телеграмми ярсах саламланӑ. Ӑна республикӑн Министрсен Кабинечӗн Председателӗн ҫумӗ — ял хуҫалӑх министрӗ ҫырнӑ.

«Сире тата районти ял хуҫалӑх организацийӗсен ӗҫченӗсене пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене пуҫтарса кӗртес плана ӑнӑҫлӑ пурнӑҫланӑ ятпа саламлатӑп. Палӑртнӑ тӗллеве эсир республикӑра малтисенчен пӗри пурнӑҫласа ӗҫе лайӑх йӗркелесен кирек епле йывӑрлӑха та ҫӗнме май пуррине ял хуҫалӑх таварне туса илекенсене ҫирӗплетсе патӑр. Илнӗ хӑвата хирти ӗҫсене вӗҫличчен тытса пырасса шанатӑп. Сире, хисеплӗ Николай Петрович, ҫирӗп сывлӑх, телей тата ҫӑмӑл мар та питӗ ӗҫре малашне те ӑнӑҫу сунатӑп», — тенӗ Елчӗк район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Миллин ячӗпе янӑ ҫырура.

Шупашкарта сӗт фестивальне ирттересси йӑлана кӗнӗ. Ку халӑхшӑн пӗлтерӗшлӗ мероприяти. Ара, унта кашниех сӗт-юр варне тутанса пӑхма, туянма пултарать-ҫке.

Кӑҫал сӗт фестивалӗ авӑн уйӑхӗн 26-мӗшӗнче иртессине пӗлтереҫҫӗ. Хальхинче те фестивале пыракан ҫынсем сӗтрен хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫе тутанма, туянма пултарӗҫ.

Ҫавӑн пекех сӗт фестивалӗнче сӗт темипе ирттернӗ «Селфи» конкурс лауреачӗсемпе ҫӗнтерӳҫисене чыслӗҫ. Унта ӗҫсене авӑн уйӑхӗн 23-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ.

Йӗркелӳҫӗсем фестивале килекен ачасем пирки те маларах шутласа хунӑ. Сӗт уявӗнче ачасемпе аслисем валли тӗрлӗ лапамсем ӗҫлӗҫ.

Авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗ тӗлне республикӑра пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене 219 пин гектар ҫулнӑ (78,5 процент), ҫав шутра 218 пин те 983 гектарӗ ҫинчен тӗшӗлесе илнӗ. Элӗк, Патӑрьел, Комсомольски, Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Етӗрне районӗсенче вырма вӗҫленсе пырать.

Пӳлмене 453, 3 пин тонна тӗш тырӑ кӗнӗ. Тухӑҫ гектар пуҫне вӑтамран 20,7 центнера ларать. Элӗк, Вӑрнар, Муркаш, Ҫӗрпӳ, Етӗрне, Елчӗк районӗсенчи хирсенчи тыр-пул тухӑҫӗ республикӑри вӑтам кӑтартуран пысӑкрах.

Виҫӗмкун тӗлне ҫӗрулмине 1,5 пин гектар кӑларнӑ. Кашни гектартан тухӑҫ вӑтамран 217,6 центнер тухать. «Иккӗмӗш ҫӑкӑра» ҫирӗм районта кӑлараҫҫӗ. Тухӑҫ Елчӗк (364,9 центнер), Вӑрмар (284,3) тӑрӑхӗсенче уйрӑмах пысӑк.

Пахча-ҫимӗҫ 74 гектар ҫинчен пуҫтарса кӗртнӗ, вӑтам тухӑҫ — 289,7 центнер.

Кӗрхи культурӑсене 51,6 пин гектар акнӑ. Ку вӑл планпа пӑхнин 51,6 проценчӗ пулать.

Мускавсем чӑваш ҫӗрулмине юратни пирки ҫӗршывӑн тӗп хулинче тухса тӑракан пысӑк тиражлӑ «Вечерняя Москва» (чӑв. Каҫхи Мускав) хаҫат пӗлтернӗ. Унсӑр пуҫне тӗп хула ҫыннисем Тамбоври ҫуллӑ какая кӑмӑллаҫҫӗ-мӗн. «Горожане предпочитают тамбовское сало и чувашский картофель» (чӑв. Хула ҫыннисем тамбовсен ҫуллӑ какайне тата чӑваш ҫӗрулмине кӑмӑллаҫҫӗ) статья ҫурла уйӑхӗн 27-мӗшӗнчи номерте кун ҫути курнӑ. Кун пек пӗтӗмлетӳ патне хаҫат ахальтен ҫитсе тухман: Мускавра Чӑваш Енри предприятисем апат-ҫимӗҫ куравӗсемпе суту-илӗвне тӑтӑшах йӗркелеҫҫӗ. Унта пыракансем пирӗн республикӑри апат-ҫимӗҫпе паллашаҫҫӗ кӑна мар, туянаҫҫӗ те.

Чӑваш Енӗн РФ Президенчӗ ҫумӗнчи тулли праваллӑ элчи Леонид Волков пӗлтернӗ тӑрӑх, ярмӑрккӑсем Раҫҫей регионӗсенчи продукцие тӗп хулари пасара ҫул уҫаҫҫӗ. Курав кӑҫал та иртӗ.